ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง

ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง “เศรษฐกิจพอเพียง” เป็นปรัชญาที่พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร พระราชดํารัส ร.9 เศรษฐกิจพอเพียง ประทานให้คนไทยมาเป็นเวลากว่า 25 ปี ก่อนเกิดวิกฤตเศรษฐกิจ และต่อมาได้ทรงเน้นย้ำแนวทางแก้ไขเพื่อความรอดและความสามารถในการดำรงอยู่อย่างยั่งยืนและยั่งยืนภายใต้กระแสโลกาภิวัตน์และการเปลี่ยนแปลง

แนวคิดของ ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง

ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง เศรษฐกิจพอเพียง เป็นปรัชญาที่ชี้นำการดำรงอยู่และความประพฤติของคนทุกระดับตั้งแต่ระดับครอบครัว จากระดับชุมชนสู่ระดับรัฐในด้านการพัฒนาและการบริหารส่วนกลาง โดยเฉพาะในการพัฒนาเศรษฐกิจให้ทันโลกยุคโลกาภิวัตน์ ความพอเพียง หมายถึง ความพอประมาณ ความมีเหตุผล รวมถึงความจำเป็นที่จะต้องมีภูมิคุ้มกันที่เพียงพอต่อผลกระทบใดๆ

ปรัชญา เศรษฐกิจพอเพียง เกิดจากการเปลี่ยนแปลงทั้งภายนอกและภายในที่ต้องใช้ความรู้ ความรอบคอบ และความระมัดระวังอย่างยิ่งในการนำศาสตร์ต่างๆ มาประยุกต์ใช้ในการวางแผนและดำเนินการในทุกขั้นตอน และในขณะเดียวกันก็เสริมสร้างรากฐานจิตใจของประชาชนในประเทศ โดยเฉพาะข้าราชการ นักทฤษฎีและนักธุรกิจ ทุกระดับมีมโนธรรม ความรู้ที่ถูกต้องและเหมาะสม ดำรงอยู่ด้วยความอดทน ความพากเพียร สติ ปัญญา และความเพียร อย่างสมดุล และพร้อมสำหรับการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วและแพร่หลายในด้านวัตถุ สังคม สิ่งแวดล้อม และวัฒนธรรมของโลกภายนอก

ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง มีหลักในการพิจารณา ดังต่อไปนี้

กรอบความคิด
เป็นปรัชญาชีวิตและพฤติกรรมที่อิงกับวิถีชีวิตของคนไทยในอดีต โดยเห็นว่าโลกเคลื่อนไหวอย่างเป็นระบบอยู่เสมอ เป้าหมายคือการเอาตัวรอดจากวิกฤตใดๆ ที่อาจต้องเผชิญเพื่อการพัฒนาที่มั่นคงและยั่งยืน

คุณลักษณะ
เศรษฐกิจพอเพียงเป็นหลักการพัฒนาที่ใช้ได้กับคนทุกกลุ่ม บนทางสายกลางและมีกระบวนการพัฒนาอย่างเป็นระบบ

จุดเริ่มต้นแนวคิดเศรษฐกิจพอเพียง

ผลของการนำแนวทาง ปรัชญา เศรษฐกิจพอเพียง การพัฒนาประเทศไปสู่ความทันสมัยทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ในสังคมไทยในทุกด้าน ทั้งด้านเศรษฐกิจ การเมือง วัฒนธรรม สังคมและสิ่งแวดล้อม นอกจากนี้ กระบวนการเปลี่ยนแปลงซับซ้อนจนยากที่จะอธิบายสาเหตุและผลกระทบ เพราะการเปลี่ยนแปลงทั้งหมดเป็นปัจจัยที่เชื่อมโยงถึงกัน

ผลของการพัฒนาในเชิงบวกคือการเพิ่มขึ้นของอัตราการเติบโตทางเศรษฐกิจ ความเจริญทางวัตถุและสาธารณูปโภค ระบบสื่อสารที่ทันสมัย หรือการขยายจำนวนและการกระจายการศึกษาให้ทั่วถึงมากขึ้น แต่ผลบวกเหล่านี้ส่วนใหญ่แพร่กระจายไปยังคนในชนบท หรือผู้ด้อยโอกาสในสังคม แต่กระบวนการเปลี่ยนแปลงทางสังคมก็ส่งผลเสียเช่นกัน เช่น การขยายรัฐไปสู่พื้นที่ชนบท เป็นผลให้พื้นที่ชนบทอ่อนแอในหลาย ๆ ด้านรวมถึงการพึ่งพาตลาดและพ่อค้าคนกลางในการควบคุมสินค้าทุนที่เสื่อมโทรมจากระบบเครือญาติของทรัพยากรธรรมชาติและสมาคมดั้งเดิมเพื่อจัดการทรัพยากรที่ถูกทำลายและแก้ไขห่วงโซ่ความรู้และสะสม การเปลี่ยนแปลงถูกลืมและเริ่มหายไป

ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง สิ่งสำคัญที่สุดคือความพอเพียงในชีวิต ซึ่งเป็นเงื่อนไขพื้นฐานที่ทำให้คนไทยสามารถพึ่งพาตนเองได้ และดำเนินชีวิตอย่างมีศักดิ์ศรีภายใต้อำนาจและเสรีภาพในการกำหนดชะตาชีวิตของตนเอง ความสามารถในการควบคุมและจัดการเพื่อตอบสนองความต้องการต่างๆ รวมถึงความสามารถในการจัดการปัญหาด้วยตนเอง ทั้งหมดนี้เป็นความสามารถพื้นฐานที่คนไทยและสังคมไทยเคยมี วิกฤตเศรษฐกิจที่เกิดจากฟองสบู่และปัญหาความอ่อนแอในชนบท รวมถึงปัญหาอื่นๆ ที่เกิดขึ้น ล้วนเป็นข้อพิสูจน์และยืนยันปรากฏการณ์นี้ได้เป็นอย่างดี

องค์ประกอบปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง

ปรัชญา เศรษฐกิจพอเพียง ประกอบด้วย 3 ลักษณะ 2 เงื่อนไข เรียกอีกอย่างว่า ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง 3 ห่วง 2 เงื่อนไข

ความพอประมาณ หมายถึง ความจำเป็นและความเหมาะสมของสถานภาพ สังคม สิ่งแวดล้อม และวัฒนธรรมของแต่ละท้องที่ ไม่มาก ไม่น้อยเกินไป และต้องไม่เบียดเบียนตนเองและผู้อื่น
ความมีเหตุผล หมายถึง การตัดสินใจดำเนินการในเรื่องต่างๆ อย่างเหมาะสมตามหลักวิชาการ หลักกฎหมาย หลักคุณธรรม จริยธรรม และวัฒนธรรมที่สวยงาม โดยคำนึงถึงปัจจัยที่เกี่ยวข้องตลอดจนประสิทธิภาพที่คาดหวังด้วยความรู้และความขยันหมั่นเพียร
ระบบภูมิคุ้มกันที่ดี หมายถึงการเตรียมพร้อมสำหรับผลกระทบและการเปลี่ยนแปลง ไม่ว่าจะเป็นด้านเศรษฐกิจ สังคม สิ่งแวดล้อม และวัฒนธรรม เพื่อให้สามารถปรับตัวและรับมือได้ทันท่วงที
เงื่อนไขคุณธรรม เงื่อนไขสำคัญในการตัดสินใจและดำเนินการอย่างเพียงพอ ต้องอาศัยทั้งคุณธรรมและความรู้ดังนี้ สภาวะทางศีลธรรมที่ต้องเสริมสร้างให้เป็นพื้นฐานทางจิตใจของประชาชนในชาติประกอบด้วยด้านจิตใจ กล่าวคือ การตระหนักรู้ในคุณธรรม มีความรับผิดชอบ ซื่อสัตย์ ใช้ปัญญาในชีวิตอย่างเหมาะสมและเหมาะสม มีความพากเพียร อดทน ไม่โลภ ไม่โลภ รู้จักแบ่งปัน รับผิดชอบต่อการอยู่ร่วมกับผู้อื่นในสังคม
เงื่อนไขความรู้ ประกอบด้วย การฝึกตนให้มีความรู้ในด้านต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง ระมัดระวัง ระมัดระวัง นำความรู้เหล่านั้นมาพิจารณาและเชื่อมโยงเข้าด้วยกัน เพื่อการวางแผนและดำเนินการ

การนำเศรษฐกิจพอเพียงไปประยุกต์ใช้ ต้องคำนึงถึง 4 มิติ ดังนี้

เศรษฐกิจ ลดรายจ่าย / เพิ่มรายได้ / เจียมเนื้อเจียมตัว / วางแผนอย่างรอบคอบ / ภูมิคุ้มกัน / ไม่เสี่ยงเกินไป / ยอมให้มีทางเลือกอื่น
ด้านสังคม ช่วยสนับสนุน / รู้จักความรักสามัคคี / เสริมสร้างครอบครัวและชุมชน
ด้านทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม รู้วิธีใช้และจัดการอย่างชาญฉลาดและรอบคอบ / เลือกทรัพยากรอย่างชาญฉลาดและใช้ประโยชน์สูงสุดจากทรัพยากรเหล่านั้น / ฟื้นฟูทรัพยากรเพื่อความยั่งยืนสูงสุด
ด้านวัฒนธรรม รักและชื่นชมความเป็นไทย อัตลักษณ์ไทย / เห็นประโยชน์และคุณค่าของภูมิปัญญาไทย ภูมิปัญญาท้องถิ่น / รู้จักแยกแยะและเลือกวัฒนธรรมอื่น

เศรษฐกิจพอเพียงกับทฤษฎีใหม่ตามแนวพระราชดำริ

ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง เศรษฐกิจพอเพียงและแนวปฏิบัติทฤษฎีใหม่ เป็นแนวทางการพัฒนาที่นำไปสู่ความพอเพียงในระดับต่างๆ ทีละขั้นตอน โดยการลดความเสี่ยงที่เกี่ยวข้องกับธรรมชาติหรือปัจจัยที่เปลี่ยนแปลง ตามความพอประมาณและเหตุผล ภูมิคุ้มกันที่ดี ความรู้ ความพากเพียรและความอดทน สติและปัญญา การช่วยเหลือซึ่งกันและกันและความสามัคคี ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง 3 ห่วง 2 เงื่อนไข

เศรษฐกิจพอเพียงมีความหมายกว้างกว่าทฤษฎีใหม่ โดยที่เศรษฐกิจพอเพียงเป็นกรอบแนวคิดที่สรุปหลักการและแนวปฏิบัติของทฤษฎีใหม่ ในขณะที่งานของรอยัลในทฤษฎีใหม่ของการเกษตร แนวทางทีละขั้นตอนในการพัฒนาการเกษตรเป็นตัวอย่างของการประยุกต์ใช้หลักการเศรษฐกิจพอเพียงในทางปฏิบัติ ที่เป็นรูปธรรมเฉพาะในพื้นที่ที่เหมาะสมเท่านั้น

ทฤษฎีใหม่ตามแนวพระราชดำริ

ความพอเพียงในระดับบุคคลและครอบครัวโดยเฉพาะเกษตรกร เป็นเศรษฐกิจพอเพียงขั้นพื้นฐานเทียบได้กับทฤษฎีใหม่ขั้นที่ 1 ซึ่งมุ่งแก้ปัญหาของเกษตรกรที่อยู่ห่างไกลจากแหล่งน้ำ มันอาศัยน้ำฝนและเผชิญกับความเสี่ยงของการขาดแคลนน้ำแม้ในขณะที่ปลูกข้าวเพื่อการบริโภค และมีข้อสันนิษฐานว่า มีที่ดินเพียงพอสำหรับการขุดบ่อน้ำเพื่อแก้ปัญหาความเสี่ยงด้านน้ำ ซึ่งจะทำให้ชาวนามีข้าวเพียงพอในระดับหนึ่ง และใช้พื้นที่อื่น ๆ ของที่ดินเพื่อตอบสนองความต้องการพื้นฐานของครอบครัว รวมทั้งขายส่วนที่เหลือให้มีรายได้ที่สามารถใช้เป็นค่าใช้จ่ายอื่น ๆ ที่ไม่สามารถผลิตเองได้ ทั้งหมดนี้สร้างภูมิคุ้มกันตนเองในระดับครอบครัว อย่างไรก็ตาม แม้แต่ในทฤษฎีใหม่ ขั้นที่ 1 ยังต้องการให้เกษตรกรได้รับความช่วยเหลือที่เหมาะสมจากชุมชน ข้าราชการ มูลนิธิ และภาคเอกชน

ความพอเพียงในระดับชุมชนและองค์กร เป็นเศรษฐกิจพอเพียงแบบก้าวหน้า ครอบคลุมช่วงที่สองของทฤษฎีใหม่ซึ่งเกี่ยวข้องกับการส่งเสริมเกษตรกรให้เข้าร่วมกองกำลังเป็นกลุ่มหรือสหกรณ์ หรือวิธีการรวมตัวกันของธุรกิจในเครือข่ายองค์กร กล่าวคือ เมื่อสมาชิกในครอบครัวหรือองค์กรแต่ละคนมีความพอเพียงพื้นฐานแล้ว พวกเขาจะรวมกลุ่มและทำงานร่วมกันเพื่อประโยชน์ของกลุ่มและชุมชน พื้นฐานของการไม่ปฏิบัติตามและช่วยเหลือซึ่งกันและกันตามจุดแข็งและความสามารถของตนเอง ซึ่งจะช่วยให้ชุมชนโดยรวมหรือเครือข่ายขององค์กรบรรลุความพอเพียงในทางปฏิบัติ ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง 3 ห่วง 2 เงื่อนไข

ความพอเพียงของชาติ เป็นเศรษฐกิจพอเพียงแบบก้าวหน้า ซึ่งครอบคลุมถึง New Theory Stage 3 ซึ่งสนับสนุนชุมชนหรือเครือข่ายองค์กรเพื่อสร้างความร่วมมือกับองค์กรอื่นๆ ในประเทศ เช่น บริษัทขนาดใหญ่ ธนาคาร สถาบันวิจัย เป็นต้น

พระราชดํารัส ร.9 เศรษฐกิจพอเพียง การสร้างเครือข่ายความร่วมมือในลักษณะนี้เป็นประโยชน์ในการสืบทอดภูมิปัญญา แลกเปลี่ยนความรู้ เทคโนโลยี และบทเรียนจากการพัฒนาหรือความร่วมมือเพื่อพัฒนาตามเศรษฐกิจพอเพียง การสร้างประเทศที่เป็นสังคมขนาดใหญ่ประกอบด้วยชุมชน องค์กร และธุรกิจที่นำชีวิตแบบพอเพียงมาสู่เครือข่ายชุมชนพอเพียงที่เชื่อมต่อกันด้วยหลักการห้ามรบกวน สุดท้ายนี้ แบ่งปันและช่วยเหลือซึ่งกันและกัน

กำรดำเนินชีวิตตำมแนวทำงเศรษฐกิจพอเพียงจะเกิดผลอย่างไร

การดำเนินการพัฒนาตาม ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง จะนำไปสู่
1. ใช้ชีวิตอย่างสมดุลด้วยความสุขตามธรรมชาติ
2. การพัฒนาเศรษฐกิจของตนเองและประเทศชาติที่มั่นคง
3. การอยู่ร่วมกันในสังคมทำให้เกิดความเอื้ออาทรซึ่งกันและกัน
พระราชดํารัส ร.9 เศรษฐกิจพอเพียง “…เศรษฐกิจพอเพียงเป็นรากฐานของชีวิต รากฐานความมั่นคงของแผ่นดิน
เช่น ตะปู ตะปู เพื่อรองรับตัวบ้านและตัวอาคารนั่นเอง อาคารสามารถสร้างได้โดยใช้เสา
แต่คนส่วนใหญ่มองไม่เห็นกอง และลืมเรื่องกอง … “
พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร
จากวารสารชัยพัฒนา ฉบับเดือนสิงหาคม 2542